Bij het verbranden van fossiele brandstoffen zoals olie, gas en steenkool komen broeikasgassen vrij. Die broeikasgassen komen in de atmosfeer en gedragen zich als een soort deken, waardoor onze planeet steeds verder opwarmt. Door de opwarming verandert het klimaat in een tempo dat nog nooit eerder is vertoond. Het laatste IPCC rapport is duidelijk: de ont­wrichtende gevolgen van de op­warming zijn groter dan gedacht. 

We zien het inmiddels dagelijks: branden, overstromingen, landverschuivingen en mislukte oogsten. Hoe langer we doorgaan met het gebruik van fossiele brandstoffen, hoe erger de klimaatcrisis zal worden. We moeten de uitstoot van broeikas­gassen nu terug­brengen naar netto nul en direct stoppen met fossiele brandstoffen.

Maar terwijl we keihard op een ramp afkoersen, moedigt de regering bedrijven aan het gas nog dieper in te drukken! De regering geeft ruim vijf keer zoveel belasting­geld uit aan het sti­muleren van fossiele brandstoffen als aan klimaatbeleid.

Grootvervuilers als Shell, Tata Steel en KLM, die veel fossiele brandstoffen verkopen of gebruiken, verdienen miljarden, maar toch krijgen ze enorme financiële voordelen van de regering, dus eigenlijk van ons allemaal.

Het is in de meeste gevallen niet zo dat deze multi­nationals direct geld krijgen. In plaats daarvan krijgen ze kortingen of vrijstellingen op wat ze eigenlijk zouden moeten betalen. Dit maakt deze regelingen on­zicht­baar: ze komen niet voor in de rijks­begroting terwijl de gemiste opbrengsten voor de staats­kas door ons moeten worden opgehoest.

Deze speciale kortingen of vrijstellingen op de energiebelasting noemen economen ‘fossiele subsidies’. Het zijn enorme bedragen, jaarlijks tientallen miljarden. Pakweg 5 keer zo veel als de regering aan hernieuwbare energie uitgeeft. Met dat geld kunnen we heel veel problemen oplossen!

Er zijn meer dan twintig speciale regelingen waardoor bedrijven kortingen of vrijstellingen op hun energiebelasting krijgen. We richten ons hier op de drie grootste:

1. Nauwelijks energiebelasting voor grootvervuilers
   Dankzij de fossiele subsidies betalen grootvervuilers als Shell en Tata Steel tot wel honderd keer minder energiebelasting dan jij of de bakker op de hoek. Hoe meer je vervuilt, hoe minder energiebelasting je  dus betaalt.
2. Geen accijns voor grote bedrijven
   Iedereen die energie gebruikt betaalt ‘accijns’, een soort belasting. Iedereen? Nee, grootvervuilers als KLM hoeven van de regering niets te betalen. De luchtvaart en de scheepvaart betalen totaal geen accijns op hun brandstoffen.
3. Gratis emissierechten
   Om CO2 te mogen uitstoten moeten de grootvervuilers in de EU zogenaamde “emissierechten” kopen. Mooi, zou je denken: de vervuiler betaalt. Totdat je erachter komt dat de regering deze emissierechten gratis weggeeft aan bedrijven zoals Shell en Tata Steel, terwijl zij jaarlijks miljarden winst maken!

Tijdens een klimaatcrisis belastingkortingen en vrijstellingen geven voor het gebruik van fossiele brandstoffen is alsof je een brand met benzine probeert te blussen.

Daarbij lopen we met z’n allen miljarden aan belastinginkomsten mis. In plaats van geld voor betaalbare woningen, goede zorg en armoedebestrijding, verdienen de aandeelhouders van de ontvangers van de fossiele subsidies miljarden.

De politiek praat al sinds 2009 over het afschaffen van de fossiele subsidies. En in 2021 riep Mark Rutte nog dat Nederland voorop moest gaan in de strijd tegen de klimaatcrisis. Maar de fossiele lobby houdt elke verandering tegen.

Wereldbank
Mensen zeggen dat er geen geld is voor het klimaat, maar dat is er wel – het bevindt zich gewoon op de verkeerde plekken. Als we de biljoenen dollars die worden uitgegeven aan verspillende subsidies konden herbestemmen en deze beter en groener zouden kunnen inzetten, dan zouden we samen veel van de meest urgente uitdagingen van de planeet kunnen aanpakken.

OECD
Niet alleen ondermijnen subsidies voor fossiele brandstoffen wereldwijde inspanningen om klimaatverandering tegen te gaan, maar ze verergeren ook lokale vervuilingsproblemen, waardoor verdere schade wordt toegebracht aan de menselijke gezondheid en het milieu. Ze leggen ook aanzienlijke druk op regeringsbudgetten, waarbij schaarse fiscale middelen worden uitgeput die beter kunnen worden ingezet, zoals strategische investeringen in onderwijs, vaardigheden en fysieke infrastructuur die mensen het meest waarderen in de 21e eeuw. Tot slot verstoren subsidies voor fossiele brandstoffen de kosten en prijzen die de beslissingen van veel producenten, investeerders en consumenten beïnvloeden, waardoor oudere technologieën en energie-intensieve productiemethoden in stand worden gehouden.

380 Nederlandse top-economen
Het realiseren van onze klimaatdoelen wordt serieus tegengewerkt door deze subsidies op fossiele brandstoffen. Nederland kan zich dit niet permitteren. Nederland zit niet alleen ver, ruim een factor 2, boven het wereldgemiddelde met de uitstoot van broeikasgassen per persoon, maar ook boven het Europees gemiddelde. Bovendien blijkt uit de meest recente raming van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat, zelfs als alle klimaatplannen van het kabinet Rutte IV volledig worden uitgevoerd, die plannen onvoldoende zijn om de beoogde vermindering van broeikasgassen in 2030 te realiseren.